آسانسور درواقع وسیله‌ای است که انسان و کالا را به‌صورت عمودی بین طبقات ساختمان جابه‌جا می‌کند. امروزه با رونق ساخت ساختمان‌های چندین طبقه، دیگر وجود یک یا چند آسانسور برای تمامی ساختمان‌ها جزء نیازهای مسلم است. آهن کشی آسانسور (شاسی کشی آسانسور) هم بخشی از اجرای آسانسور برای ساختمان است و نکاتی دارد که باید در حین اجرا آن‌ها را مدنظر قرار دهیم. به‌عنوان‌مثال باید اجرای آن را ازنظر محل ورود بارهای سازه، شاقول بودن آن، میزان آهن‌آلات و سایر مصالحی که موردنیاز است، سنجید. در این مقاله به بررسی معرفی آهن کشی آسانسور، هدف اجرای آن، اجزای سازه آسانسور، انواع آهن‌کشی آسانسور، مراحل اجرای آن و نکات مهم در این زمینه می‌پردازیم و در آخر در موردمحاسبه آهن‌آلات موردنیاز برای چاه آسانسور بحث می‌کنیم.
آهن کشی آسانسور
به اجرای سازه در چاه آسانسور به‌اصطلاح آهن کشی آسانسور گفته می‌شود. این سازه که در چاه آسانسور اجرا می‌شود، می‌تواند تمام فشارها و بارهای آسانسور را تحمل کند و همچنین این سازه محلی برای اتصال ریل‌های آسانسور است.
هدف اجرای آهن کشی آسانسور
وظیفه سازه آسانسور درواقع تحمل تمامی فشارهای استاتیکی و دینامیکی از طرف آسانسور است؛ به‌طوری‌که باتحمل فشارهای وارده کمترین لرزش ممکن را داشته باشد.
اجزای سازه آسانسور
اجزای تشکیل‌دهنده سازه آسانسور عبارت‌اند از:
- ستون‌ها: این ستون‌ها در چهارگوشه سازه جای دارند و از نبشی 10 ساخته‌شده‌اند.
- کلاف بندی: این بخش از سازه، در طرفین چاه آسانسور به‌جز قسمت ورودی با فاصله‌های مناسب از هم اجرا می‌شود و از ناودانی 8 در این بخش استفاده می‌شود.
- کلاف آخر: کلاف آخر درواقع مختص سقف چاه آسانسور است.
انواع آهن کشی آسانسور
اجرای این سازه، از جهت اینکه ساختار اسکلتی ساختمان فلزی است یا بتنی خود به دو نوع تقسیم‌بندی می‌شود:
آهن کشی آسانسور برای ساختمان‌هایی که اسکلت بتنی دارند
در اجرای این نوع از انواع آهن‌کشی ساختمان، نکته‌ای که باید موردتوجه و اهمیت قرار بگیرد، محلی است که قرار است پلیت‌ها در آن قرار بگیرند. پلیت‌ها درواقع برای متصل کردن ستون‌ها به طبقات موردنظر، استفاده می‌شوند و این نکته حائز اهمیت است که در هنگام بتن‌ریزی سقف‌ها، محل قرارگیری پلیت‌ها نیز مشخص و لحاظ شود.
به‌جای اینکه پلیت‌ها حالت سپری داشته باشند، توصیه می‌شود که آن‌ها را روی سقف و چهارگوشه آسانسور اجرا کنند. علت این امر این است که در این حالت سازه می‌تواند به‌خوبی فشار و بارهای حاصل‌شده از ستون‌ها را تحمل کند. باید در هر طبقه و همچنین در هر چهار کنج چاه آسانسور، پلیت قرار گیرد تا از ساختمان به سازه آسانسور پل گرفته شود.
آهن کشی آسانسور برای ساختمان‌هایی که اسکلت فلزی دارند
برای ساختمان‌هایی که اسکلت فلزی دارند، به‌راحتی می‌توان از یکی از ستون‌های خود ساختمان به‌عنوان یکی از ستون‌هایی که در چهار طرف سازه آسانسور است استفاده کرد. به همین شکل می‌توان به‌جای یکی از کلاف‌هایی که در ساخت سازه آسانسور موردنیاز است، از حلقه کلاف‌بندی طبقه‌ها استفاده کرد. به این صورت می‌توانیم اظهار کنیم که عملیات پل گرفتن برای آهن‌کشی ساختمان، در ساختمان‌هایی که اسکلت فلزی دارند به‌مراتب راحت‌تر از ساختمان‌هایی است که اسکلت بتنی دارند.
بسیار بهتر است در هنگامی‌که ساختمان را آرماتوربندی می‌کنند، در همان زمان پلیت‌ها را نیز نصب کنند؛ در غیر این‌صورت بعداً باید آن‌ها را به چهار کنج چاه آسانسور بولت کنند. بعضی از چاه‌ها دیوارهای برشی دارند. در این‌گونه از چاه‌ها می‌توان پلیت‌ها را در محلی که براکت‌ها با ریل متصل می‌شوند، بولت کرد تا بعداً براکت را به پلیت‌ها جوش بزنند.
در زمان‌هایی که چاه آسانسور دیوارچینی شده باشد، بهتر است در هنگام آهن‌کشی چاه آسانسور، داربست کشیده شود. یک بالابر بالای چاه قرار داده شود تا آهن‌آلات را جابه‌جا کنند و همچنین بسیار مهم است که چاله آسانسور باید تمیز باشد.
مراحل اجرای آهن کشی آسانسور
مرحله نقشه‌کشی
در این مرحله متخصصان نصب آسانسور از قبل تمامی شرایط و موانع را برحسب موردی که پیش رو دارند می‌سنجند تا ماحصل کار دقیق‌تر دربیاید.
مرحله شاقول ریزی
از شاقول ریزی برای این منظور استفاده می‌کنند که خطای چاه را دربیاورند. مثلاً اگر درون چاه آسانسور تیرها و پودرها منظم نباشند و عقب جلو باشند یا ریسمان‌ها یک اندازه نباشند و به‌اصطلاح ناشاقول باشند، کار به‌درستی انجام نمی‌شود. برای شاقول ریزی، فردی روی پشت‌بام چاه می‌رود و با استفاده از ریسمان و غیره همه دیوارها را شاقول ریزی می‌کند تا ایرادات و خطای چاه آسانسور به دست آید.
در وهله بعد، درصورتی‌که چاه آسانسور دیوارچینی شده باشد، بال ناودانی‌ها را مدنظر قرار می‌دهند و از اندازه چاه در قسمت پشت و طرفین کم می‌کنند. این امر به این خاطر است که کلاف را می‌خواهند درون چاه قرار دهند.
خط تراز
خط مبنا یا خط تراز درواقع خطی است که در هنگام شاسی کشی یا آهن کشی آسانسور باید دقت کنند که شاسی کشی از قسمت ورودی با این خط موازی باشد. در این مرحله روی چاه در قسمت پشت‌بام، چهار عدد آرماتور صاف یا ناودانی 4 را در چهار طرف چاه روی‌هم قرار می‌دهند. در قسمت درب ورودی، دو طرف آرماتور باید با خط تراز موازی باشد و ثابت شود. آرماتورها را باید عمود برهم قرار داد؛ سپس باید با استفاده از گچ یا جوشکاری، امکان هرگونه حرکت و جابه‌جایی را به حداقل و صفر رساند. می‌توان با استفاده از قانون 60-80 برای مرحله عمود کردن استفاده کرد. سیم‌های شاقول از چهارگوشه الگو آویزان می‌شوند و در بین مسیر می‌توان موانع را رفع کرد. برای اینکه شاقول‌ها را ثابت کنند باید دستک‌ها را به طبقات جوش بدهند و سپس روی آن‌ها آرماتور قرار بدهند. در این مرحله، سیم شاقول را دور آرماتور می‌پیچانند.
در مرحله نصب نبشی ستون‌ها، باید آن‌ها را با استفاده از بالابر بالا برد و در محل مخصوص به خود جای داد. سپس دو بال آن‌ها را با استفاده از شاقول بنایی از قسمت درونی شاقول کرد. در وهله بعد، باید آن‌ها را از قسمت پایی با استفاده از جوش به پلیتی که کف چاه قرار دارد متصل کرد. به همین صورت از سمت بالا نیز آن را توسط جوش به دستک‌ها متصل می‌کنند. ذکر این نکته حائز اهمیت است که اگر دقت کنیم اکثر نبشی‌هایی که تولید و عرضه می‌شود دارای انحنایی هستند ولی حتی‌الامکان توصیه می‌شود که اگر نبشی‌ای کجی خیلی زیادی دارد، از آن برای قسمت ابتدای کار استفاده شود.
به‌منظور قرارگیری بهتر و دقیق‌تر نبشی ستون‌ها روی‌هم، در قسمت بالای هرکدام از آن‌ها هم از قسمت درون و هم از قسمت بیرون یک عدد پلیت جوش داده می‌شود. سپس نبشی‌های بعدی نیز طبق همین منوال قرار می‌گیرند و توسط سیم شاقول در قسمت بالا و پایین هماهنگ می‌شوند. باید دقت شود که نبشی‌هایی که به هم جوش داده می‌شوند لب‌به‌لب باشند و پلیت را نیز با جوش به آن متصل می‌کنند تا اتصال تقویت شود. در آسانسورهای معمولی که سرعتشان یک متر بر ثانیه است، فاصله بین نقطه پایانی نبشی‌های ستون‌ها تا کف توقف آخر باید حداقل 420 سانتی‌متر باشد. توجه به این نکته مهم است که باید ارتفاع سقف موتورخانه آسانسور را تا کف سکوی دال بتنی حداقل 180 سانتی‌متر و در بهترین حالت 200 سانتی‌متر در نظر گرفت.
کلاف بندی
با استفاده از اندازه‌هایی که از چاه آسانسور به‌دست‌آمده است، آهن‌آلات کلاف برش داده می‌شوند. در ورودی آسانسور نباید از کلاف استفاده کرد. باید دقت شود که کلاف‌ها به‌صورت تراز اجرا شوند.
- تعداد کلاف‌های لازم برای آسانسور
تعداد کلاف‌های لازم برای آسانسور به شرح زیر است:
- یک کلاف را به فاصله 30 سانتی‌متری از کف چاه آسانسور در نظر می‌گیرند.
- کلاف‌های بعدی را به فواصل حداقل 120 سانتی‌متر تا حداکثر 250 سانتی‌متر از هم در نظر می‌گیرند.
- و یک کلاف را نیز در فاصله 30 سانتی‌متری زیر کلاف دال در نظر می‌گیرند.
در برخی از آسانسورها، عرض قسمت ورودی بزرگ‌تر از عمق است. در این موارد وزنه کناری استفاده می‌شود و از ناودانی یو شکل برای این منظور استفاده می‌شود. اندازه داخلی (داخل به داخل) این فرم بستگی به‌اندازه دهانه ریل دارد و در موارد مختلف، متفاوت است. مثلاً اگر دهانه ریل وزنه 84 باشد باید اندازه داخل به داخل آن را حداقل 23 سانتی‌متر در 100 سانتی‌متر در نظر گرفت.
- کلاف دال
چند نکته در مورد کلاف دال وجود دارد که در اینجا باید به آن‌ها اشاره شود:
- نکته اول اینکه این کلاف باید از جنس تیرآهن یا ناودانی 18 یا 20 باشد و اگر از این‌ها استفاده نشود باید سعی بر این داشته باشیم که کمتر از 16 نباشد.
- نکته دوم اینکه کلاف دال را باید در هر چهار طرف و دورتادور چاه آسانسور چرخاند.
- نکته بعدی این است که اگر به‌جای تیرآهن از ناودانی برای کلاف دال استفاده می‌شود، باید قسمت فرورفته ناودانی به سمت درون چاه باشد.
- همین‌طور برای اینکه این کلاف محکم شود و جابه‌جایی نداشته باشد، باید هم جوش داده شده و هم از نبشی‌های زیر سری استفاده شود.
- نکته آخر ولی بسیار مهم این است که کلاف دال باید به‌طور تراز اجرا شود.
نکات مهم در اجرای آهن کشی آسانسور
نکته بسیار مهم در شاسی کشی آسانسور این است که بعد از اجرای نصب آهن‌آلات، باید سریعاً اقدام به زدن ضدزنگ روی آن‌ها کنیم.
امنیت آسانسور یکی از فاکتورهای بسیار مهم آن است زیرا با جان افراد سرکار دارد. لذا باید محاسبه فواصل کلاف‌ها و ستون‌ها و دیگر مسائل را با نرم‌افزارهای تخصصی و افراد ماهر انجام داد؛ زیرا اگر این محاسبات اشتباه باشد آسانسور نمی‌تواند نیروهای دینامیکی و استاتیکی را تحمل کند و خسارات گاها جبران‌ناپذیری اتفاق می‌افتد.
نکته مهم بعدی اینکه چون از جوش‌های سربالا برای آهن‌کشی استفاده می‌شود، حتماً باید مرحله جوشکاری توسط افراد متخصص و ماهر انجام شود و حتی می‌توان پس از انجام مراحل جوشکاری، از تست جوش نیز استفاده کرد و کمک گرفت.
محاسبه آهن‌آلات موردنیاز برای چاه آسانسور
در هنگام محاسبه آهن‌آلات موردنیاز برای چاه آسانسور، اولین چیزی که باید محاسبه شود، ارتفاع کل آسانسور یا سازه است. برای این کار می‌توان فضای چاهک، فضای بالاسری و ارتفاع طبقات را در نظر گرفت. چاهک به فاصله بین کف آسانسور تا سطحی که توقف اول در آن صورت می‌گیرد گفته می‌شود. این فاصله در آسانسورهای معمولی که سرعتشان 1 متر بر ثانیه است باید حداقل 140 سانتی‌متر در نظر گرفته شود. از طرف دیگر اورهد به فاصله‌ای که بین کف توقف آخر و سقف چاه است، گفته می‌شود. باز هم برای آسانسورهای معمولی که سرعتی برابر با 1 متر بر ثانیه دارند، حداقل این فاصله باید تقریباً 390 سانتی‌متر در نظر گرفته شود.
ارتفاعی که برای طبقات در نظر گرفته می‌شود به‌طور رایج چیزی حدود 330 سانتی‌متر است و باید به این نکته توجه شود که کف تمام‌شده طبقات را نیز باید در نظر گرفت زیرا روی محاسبه تأثیر دارد. از طرف دیگر باید توجه کرد که در آهن کشی آسانسور چهار عدد ستون داریم؛ پس نیاز است که میزان عددی آهن موردنیاز به‌دست‌آمده را در عدد چهار ضرب کنیم.
باید آهن موردنیاز کلاف‌ها را نیز محاسبه کرد. در ابتدا باید ارتفاع ستون را بر فاصله بین کلاف‌ها تقسیم کرد تا تعداد کلاف موردنظر به دست آید. سپس باید اندازه محیط چاه را به‌عنوان اندازه کلاف در نظر گرفت و در تعداد کلاف‌ها ضرب کرد تا مقدار کلی آهن موردنیاز کلاف‌ها به دست آید. معمولاً برای آسانسورهایی که حدود 4 الی 8 بار توقف دارند، برای ستون‌ها از نبشی 10 و برای کلاف‌ها از ناودانی 8 استفاده می‌کنند.
گاهی می‌توان در آسانسورهای معمولی از محاسبات کلیشه‌ای برای تخمین اعداد و ارقام شاسی کشی استفاده کرد ولی برای آسانسورهایی که تعداد دفعات توقف در آن‌ها بالاست و همین‌طور برای آسانسورهای خاص باید بر اساس دیتا شیت این محاسبات به‌طور دقیق انجام گیرد.
جمع‌بندی
آهن کشی آسانسور درواقع ساخت سازه درون چاه آسانسور است که وظیفه عمده آن تحمل فشارهای وارده از سمت آسانسور است که باعث شود تحت آن فشارها کمترین میزان لرزش و بیشترین ایمنی را داشته باشیم. این سازه از قطعات مختلف تشکیل‌شده است و تمامی محاسبات آن بهتر است توسط افراد متخصص با دیتا شیت و نرم‌افزارهای خاص خود انجام گیرد تا حداکثر ایمنی ممکن حاصل شود.