برای تولید هر قطعه‌ی فلزی فعالیت‌های زیادی باید روی آن قطعه انجام شود تا هم ازنظر کاربردی و هم ازنظر ظاهری نتیجه دلخواه ایجاد گردد. به همین دلیل از مراحل و فرایندهای مختلف برای تولید قطعات استفاده می‌کنند. از جمله این روش‌ها می‌توان به پرداخت فلزات، پلیسه گیری و … اشاره کرد. پلیسه گیری نوعی عملیات در طول روند ساخت قطعات فلزی است که در ادامه بیشتر با آن آشنا خواهید شد.
پلیسه گیری در صنعت چیست؟
یکی از اشکالات ساخت قطعات فلزی نواقص و برآمدگی‌هایی است که در انتها روی کار وجود دارد. به همین دلیل صنعتگران همیشه به دنبال راه‌حل‌هایی برای رسیدن به سطح مطلوب‌تر محصولات تولیدشده هستند. از جمله این روش‌ها پرداخت‌کاری فلزات و لبه‌گیری قطعات مانند لوله‌های فولادی است. در این زمینه مهندسان توانستند با به‌کارگیری علم ریاضیات و روش‌های سنتی که وجود داشت یک روش کارآمدتر برای رفع نواقص قطعات تولیدشده بانام پلیسه گیری را ابداع کنند. این روش به دلیل نتایج بسیار مطلوبی که ایجاد کرد توانست خیلی سریع جایگاه ویژه‌ای در میان صنعتگران و تولیدکنندگان قطعات فلزی به دست آورد.
نکته قابل‌توجه این است که خود تکنولوژی پلیسه گیری شامل روش‌های مختلفی است که می‌توان برحسب نیاز یکی از آن‌ها را انتخاب کرده و استفاده نمود؛ مثلاً یکی از این روش‌ها پلیسه گیری به روش صیقل مغناطیسی است که کار پرداخت‌کاری و پلیسه گیری را همراه با هم انجام می‌دهد و دارای سرعت‌بالاتری نسبت به سایر روش‌های پلیسه گیری می‌باشد. با این روش می‌توان به‌راحتی سطوح منحنی وار قطعات پیچیده را بدون اینکه تغییری در ابعاد و شکل ظاهری آن ایجاد شود، پلیسه گیری کرد.
اهمیت استفاده از پلیسه گیر چیست؟
بااین‌که گاهی دستگاه‌های پلیسه گیر ابزاری غیرضروری به نظر می‌رسند، اما نباید به آن‌ها تنها به چشم یک ابزار زیباسازی نگاه کرد؛ زیرا گاهی در صورت عدم پلیسه گیری مشکلات متعددی برای اجزای سیستم‌هایی که از آن قطعات استفاده می‌کنند، به وجود خواهد آمد و درواقع به دستگاه آسیب می‌رساند.
به‌عنوان نمونه در بعضی از دستگاه‌ها و تأسیسات حساس، عدم پلیسه گیری داخل لوله‌ها باعث ایجاد آسیب‌های جدی در برخی از قطعات دستگاه‌های بزرگ صنعتی می‌شود یا باعث ایجاد خراش روی سطوحی که باید با دقت و ظرافت بالا تولید شوند، خواهد شد. به همین دلیل پلیسه گیری می‌تواند نقش حیاتی در دوام و عملکرد صحیح دستگاه‌های مختلف ایجاد کند.
انواع روش‌های پلیسه گیری
همان‌طور که در قسمت قبل نیز به آن اشاره کردیم روش‌های مختلفی برای پلیسه گیری وجود دارد که بر اساس هدف از انجام پلیسه گیری و نوع موارد مورداستفاده انتخاب می‌شوند. در ادامه برای آشنایی بیشتر شما هرکدام از این روش‌ها را توضیح خواهیم داد.
روش پلیسه گیری با ذرات ساینده
این روش در صنعت پرداخت‌کاری و پلیسه گیری نقش بسیار حیاتی دارد. اساس این روش به این صورت است که با استفاده از یک سیستم هیدرولیک که دارای دو سیلندر و دو پیستون است، فضایی بین دو سیلندر برای جاگیری قطعه ایجاد می‌کنند. از این روش بیشتر برای پلیسه گیری سوراخ‌های داخلی قطعات یا حفره‌های راه در قالب‌های تزریقی پلاستیکی استفاده می‌شود.
زمانی که سوراخ موردنظر داخلی قطعه بین دو سیلندر قرار داده می‌شود، یکی از سیلندرها که دارای سیالی مانند روغن و ذرات ساینده می‌باشد، با کمک فشار پیستون مواد روغنی و ذرات ساینده را از سوراخ قطعه عبور داده و وارد سیلندر دوم خواهند شد. سپس دوباره این عمل توسط سیلندر دوم تکرار می‌شود. درواقع این فرایند آن‌قدر توسط دستگاه تکرار می‌شود تا سطحی صاف و بدون نقص در قطعه ایجاد شود.
پلیسه گیری با استفاده از ارتعاش
در روش ارتعاشی اساس کار برخوردهای مکانیکی ذرات ساینده و فلزات می‌باشد. کاری که در این روش انجام می‌دهند این است که قطعات ماشین‌کاری شده یا ریخته‌گری شده را به همراه یک سری ساچمه که از جنس فولاد سخت‌کاری شده هستند داخل یک مخزن می‌ریزند. سپس با استفاده از نیروهای مکانیکی مخزن را تکان داده و در آن ارتعاش ایجاد می‌کنند. درنتیجه این ارتعاش به وجود آمده بین ساچمه‌ها و قطعات نیروی اصطکاک شدید که یکی از انواع نیروهای مکانیکی است به وجود می‌آید. درنتیجه کم‌کم همه لبه‌های زائد قطعات از بین خواهند رفت. از این روش بیشتر برای پلیسه گیری قطعه‌های بزرگ و پرداخت‌کاری فلزاتی که با مایعات واکنش می‌دهند یا در صورت مواجه‌شدن با محیط اکسید می‌شوند، استفاده می‌کنند.
پلیسه گیری با روش الکتروشیمیایی
روش الکتروشیمیایی یکی از روش‌های تولید بسیار خاص محسوب می‌شود که برای پرداخت‌کاری سطوح با اشکال پیچیده و یا منحنی‌های نامتعادل نیز کاربرد دارد. در این روش یک سیستم که دارای قطعه کار و ابزار است، اساس کار را تشکیل می‌دهد. باید در این روش حتماً به این نکته توجه داشته باشید که شکل سر ابزار دقیقاً مثل سطحی از قطعه کار باشد که می‌خواهید پلیسه گیری کنید.
سپس ابزار و قطعه کار به دو سر قطب‌های الکتریکی وصل خواهند شد و سیالی با نام الکترولیت از بین آن‌ها عبور داده می‌شود. وظیفه سیال الکترولیت در این روش این است که یک جریان الکتریکی بین ابزار و قطعه کار ایجاد کند. به‌علاوه باید ذرات جداشده را از محل پلیسه گیری دور کند تا دوباره به قطعه نچسبند. درواقع در این روش با استفاده از جریان الکتریکی، به‌راحتی پستی‌ها و بلندی‌های روز سطوح قطعات از آن جداشده و یک سطح صاف و یکدست ایجاد خواهد شد.
پلیسه گیری با روش مغناطیسی
از این روش بیشتر برای پلیسه گیری داخل لوله‌های فولادی استفاده می‌کنند. در این روش یک لوله که می‌خواهیم آن را پلیسه گیری کنیم در داخل سه نظام دستگاه فرز با کله‌گی افقی قرار خواهد گرفت. سپس یک فیکسچر که خاصیت مغناطیسی نداشته باشد را دور لوله فولادی قرار می‌دهند. خود این فیکسچر نباید خاصیت مغناطیسی داشته باشد و درون آن چهار آهنربا قرار می‌گیرد. در مرحله بعد مقدار مشخصی پودر ذرات ساینده که دارای خاصیت مغناطیسی هستند را داخل لوله فولادی می‌ریزند. بعدازاین کار با چرخش سه نظام، پودر درون لوله فولادی به حرکت درخواهد آمد. به دلیل اینکه قبلاً در دستگاه، آهنربا به‌کاربرده شده است یک فضای مغناطیسی در آن وجود دارد که از پراکنده شدن پودرهای مغناطیسی جلوگیری خواهد کرد و آن‌ها را در ناحیه مغناطیسی نگه می‌دارد. حرکت پودرها درون لوله فولادی یک اصطکاک قوی با سطح قطعات به وجود خواهد آورد که باعث پلیسه گیری قطعات می‌شود.
کاربردهای روش صیقل مغناطیسی
همان‌طور که از نام این روش مشخص است با نیروی قوی مغناطیسی کار می‌کند. در این روش معمولاً قطعاتی از جنس فلزات غیر آهنی هستند و خاصیت مغناطیسی ندارند را پلیسه گیری می‌کنند. از جمله این فلزات می‌توان به قطعات ساخته‌شده از طلا، تیتانیوم، پلاتین، نیکل و در برخی موارد قطعه‌های ساخته‌شده از پلاستیک‌های سخت، استفاده نمود. درواقع می‌توان گفت این روش بیشتر برای محصولاتی که ساختارهای پیچیده هندسی دارند مناسب است تا بتوان بدون ایجاد تغییر شکل و ابعاد پلیسه گیری و پرداخت‌کاری را انجام داد. در این موارد استفاده از روش‌های دیگر برای پلیسه گیری و پرداخت‌کاری به‌طور کامل امکان‌پذیر نخواهد بود. زیرا مثلاً قطعاتی مانند انگشترهای زینتی ساخته‌شده از طلا، عقربه‌های ساعت، شفته‌ای کوچک، قطعات و وسایل اندازه‌گیری را نمی‌توان با روش دیگری پرداخت‌کاری یا پلیسه گیری کرد. از طرفی در روش‌های دیگر که بر اساس برخورد مکانیکی بین ذرات و قطعات پلیسه گیری انجام می‌شود، اغلب این برخوردها باعث کوبیده شدن سطح قطعات شده و در ناحیه مورد ضربه کریستال‌های آن فشرده خواهند شد که شکل هندسی قطعه را از بین می‌برد.
مزایای استفاده از دستگاه صیقل مغناطیسی برای پلیسه گیری
جالب است بدانید که قبل از ابداع روش صیقل مغناطیسی پلیسه گیری اشیای ظریف مانند انگشتر و سایر جواهرات با استفاده از ابزارهای دستی مانند انواع سوهان‌ها و سمباده‌ها انجام می‌شد که مشکلات عدیده‌ای داشت. به‌عنوان‌مثال هرکسی نمی‌توانست این کار را انجام دهد و نیروهای کارگر برای پلیسه گیری با این روش‌ها باید بسیار ماهر باشند. درنتیجه کارفرماها باید هزینه زیادی بابت کارگر پلیسه گیری پرداخت می‌کردند و سود کارشان کمتر می‌شد. در روش صیقل مغناطیسی دیگر این مشکلات رفع شده و انجام این کار با دستگاه بسیار ساده است. طوری که نیاز به اپراتور ماهر ندارد و هر شخص مبتدی هم می‌تواند این کار را انجام دهد.
مشکل دیگر روش‌های قدیمی سرعت‌پایین آن‌ها بود؛ مثلاً در طول یک روز یک کارگر می‌توانست تنها 20 انگشتر را پلیسه گیری کند که درمجموع رقم پایینی بود؛ اما با استفاده از دستگاه صیقل مغناطیسی به‌راحتی می‌تواند روزانه صدها قطعه را پلیسه گیری کرد.
مشکل دیگر روش‌های سنتی برای پلیسه گیری و پرداخت‌کاری پراکنده شدن پودرهای پلیسه گیری در حین انجام کار بود. این مشکل شاید در ظاهر ساده به نظر برسد اما در صنایع طلاسازی و فلزات گران‌بها پخش این مواد ضررهای مالی زیادی داشت. طوری که در هر عملیات پلیسه گیری 5 الی 6 درصد پودر حاصله پراکنده‌شده و از بین می‌رفت؛ درنتیجه به ضرر کارفرما تمام می‌شد. در روش صیقل مغناطیسی به دلیل اینکه پلیسه گیری قطعات داخل یک مخزن سربسته انجام می‌شود، می‌توان بعد از انجام عملیات پودر پلیسه گیری را از ذرات مغناطیسی جدا کرده و بازیابی نمود.
مزیت دیگر استفاده از پلیسه گیر صیقل مغناطیسی دقت بسیار بالاست که برای فلزات غیر آهنی، فلزات سبک، پلاستیک‌های سخت و نیمه‌هادی‌ها نیز به‌کاربرده می‌شود. معمولاً از این دستگاه‌ها در کارگاه‌های طلاسازی، صنعت خودروسازی، صنایع نظامی، هوافضا و … استفاده می‌شود.
روش استفاده از پلیسه گیرها
کار با دستگاه‌های پلیسه گیر بسیار آسان بوده و هیچ دردسری ندارد. برای این کار ابتدا باید تیغه را درون دسته قرار دهید. سپس لبه تیغه را روی لبه لوله بگذارید و شروع به چرخاندن آن کنید. این کار را باید آن‌قدر ادامه دهید تا پلیسه‌ها یا همان زدگی‌های برجسته به‌طور کامل از روی لبه‌های لوله‌ها جدا شوند.
جمع‌بندی
پلیسه گیری یکی از روش‌های کارآمد برای رفع نواقص قطعات فلزی تولیدشده است که می‌تواند سطحی صاف و یکدست ایجاد کند. روش‌های مختلفی برای پلیسه گیری وجود دارد که در حال حاضر روش صیقل مغناطیسی به دلیل دقت و سرعت‌بالا و همچنین راحتی کار برای سطوح پیچیده کاربرد بیشتری در صنعت دارد.