ساختمان‌سازی یک پروسه کاملاً پیچیده و دشوار است که نیاز به ملاحظات فنی و در نظر گرفتن همه جوانب دارد. برای ساخت ساختمان‌های مختلف و رسیدن به نقاط غیر قابل دسترس به ابزار و سازه‌های مختلفی نیاز است. این ابزار نه تنها باعث سرعت بخشیدن به مراحل کار می‌شوند، بلکه باعث ایجاد ایمنی و راحتی کارگران هم می‌گردند. لابد به هنگام دیدن یک ساختمان در حال احداث برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که این اسکلت بیرونی که به ساختمان متصل است چیست و چه کارایی دارد؟ یا اینکه ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که کارگران چگونه می‌توانند ساختمان‌های با این ارتفاع خیلی زیاد را بسازند؟
در پاسخ به این سوالات باید گفت که متخصصان و مهندسین در طول پیشرفت صنعت ساخت‌وساز توانستند به ابزاری دست یابند که از طریق آن بتوان ساختمان‌های حتی با ارتفاع خیلی زیاد را هم بدون دردسر ساخت. به این ابزار و سازه‌های موقتی داربست گفته می‌شود. برای اطلاع از اینکه داربست چیست و چه مشخصات فنی دارد بهتر است ادامه مقاله را مطالعه کنید. همچنین برای مشاهده قیمت لوله داربستی به صفحه قیمت لوله میتوانید مراجعه کنید.
داربست فلزی چیست؟
داربست یک سازه موقتی است که در مجاورت یک ساختمان نصب و اجرا و بعد از پایان کار ساختمان‌سازی باز و برداشته می‌شود. جنس داربست معمولاً از فلز فولادی گالوانیزه است تا استحکام و مقاومت لازم جهت تحمل فشارهای مختلف را داشته باشد. داربست متشکل از اجزای مختلفی نظیر لوله داربستی، بست‌های مختلف، نردبان و غیره است که سرهم کردن آنها به تخصص ویژه و رعایت تمامی نکات فنی و اجرایی نیاز دارد.
داربست فلزی کاربردهای مختلفی دارد. این سازه موقتی برای ساخت انواع ساختمان‌های یک طبقه تا چندین طبقه مورد استفاده قرار می‌گیرد. از دیگر کاربردهای داربست فلزی کمک به اجرای نمای ساختمان است. داربست فلزی کاربردهای غیر از ساختمان‌سازی هم دارد؛ به عنوان مثال از داربست فلزی برای برپاسازی انواع چادرهای مسافرتی یا چادرهای اسکان موقت بهره می‌گیرند. یا اینکه به هنگام برپاسازی مراسم مختلف مثل بازارهای فصلی، جشنواره، نمایشگاه و غیره معمولا از سازه داربست فلزی استفاده می‌کنند.
انواع داربست فلزی
داربست‌های فلزی انواع مختلفی دارد و هرکدام بسته به نیاز خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- داربست فلزی مثلثی
همانطور که از نام این نوع داربست پیداست، اجزای تشکیل دهنده آن به صورت مثلثی هستند که به صورت نر و ماده به هم متصل می‌شوند. قاب‌های این نوع داربست هم به شکل مربع و هم مثلثی و در تیپ‌های یک، ۰.۷۵و ۰.۵ متری در بازار وجود دارد. لازم به ذکر است که عرض مقاطع یا همان فریم‌های داربست مثلثی ۱۲۰ سانتی‌متر است. عمده کاربرد این نوع داربست برای ساخت پل‌ها و کفراژبندی است؛ ضمن اینکه باز و بسته کردن آن راحت و نیاز به تخصص و مهارت زیادی ندارد.
- داربست چکشی ستاره
این نوع داربست‌ها دارای پایه‌های عمودی و مهارهای افقی هستند که طول پایه‌های آن در سایزهای ۰.۵، ۱، ۱.۵، ۲.۵، ۳ متری وجود دارد. مهارهای افقی نیاز به پیچ و مهره ندارند و با یک ضربه چکش در جای خود روی پایه‌های عمودی سوار می‌شوند. یک مزیت این داربست نسبت به داربست‌های دیگر وجود پایه جک‌های قابل تنظیم در بالا و پایین پایه‌های داربست است که باعث می‌شود اختلاف تراز و ارتفاع داربست به راحتی کنترل شود.
اجزای تشکیل دهنده این نوع داربست بسیار سبک هستند بنابراین انتقال آن نیز راحت است، ضمن اینکه حوزه کاربرد داربست چکشی نیز تنها محدود به ساختمان‌سازی نیست و برای بسیاری از پروژه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. نوع دیگری داربست وجود دارد که به آن داربست چکشی کاسه‌ای گفته می‌شود. این داربست هم شباهت‌های زیادی به داربست چکشی ستاره دارد و تنها تفاوت آن در شکل فریم آن است که به صورت کاسه‌ای اجرا می‌شود.
- داربست معلق
زمانی پیش می‌آید که نصب و اجرای داربست بر روی زمین امکان‌پذیر نباشد؛ بنابراین از نوعی داربست به نام داربست معلق استفاده می‌کنند. نحوه نصب این نوع داربست به این صورت است که اجزای تشکیل دهنده آن مثل لوله‌ها به خود ساختمان متصل و به شکل سکو نشان داده می‌شوند. به همین جهت است که به این نوع داربست، داربست معلق یا داربست پیش‌آمد می‌گویند.
مشخصات فنی داربست‌های فلزی
داربست‌های فلزی از لوله‌های داربستی مخصوص ساخته می‌شوند ولی به طور کلی داربست‌های فلزی دارای مشخصات فنی زیر هستند.
- لوله‌های داربستی می‌توانند از دو نوع فلز گالوانیزه و فولادی تولید شوند که هرکدام کاربرد خاص به خود را دارند.
- لوله‌های داربستی در دو نوع بدون درز و درزدار ساخته می‌شوند که به طور قطع نوع بدون درز آن ایمنی بیشتری داشته و برای جاهایی که داربست متحمل فشار زیادی می‌شود مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- وزن لوله‌های داربستی بستگی به اندازه و ضخامت آن دارد ولی به طور کلی هر لوله می‌تواند وزنی بین ۶.۴ تا ۲۷ داشته باشد. لازم به ذکر است که طول هر لوله نیز بین ۱.۵تا ۶.۴ متر، قطر آن تا ۴۸ میلیمتر و ضخامت آن بین ۳.۵ تا ۵.۳ میلیمتر در بازار وجود دارد.
- لوله‌های داربستی در دو نوع سبک و سنگین برای شرایط مختلف ساخته می‌شوند. سبک‌ترین لوله وزنی معادل ۶ کیلو و سنگین‌ترین لوله هم تا وزن ۲۷ کیلوگرم نیز می‌رسد.
- متداول‌ترین نوع لوله داربستی سایزی معادل ۱۱ اینچ دارد و به لوله نمره پنج در بازار و صنایع مختلف شناخته می‌شود.
اجزای تشکیل دهنده داربست فلزی
در کنار آشنایی با انواع داربست و مشخصات فنی آنها، دانستن اجزای تشکیل دهنده داربست فلزی به افزایش هرچه بیشتر آگاهی در مورد این سازه پرکاربرد کمک شایانی خواهد کرد.
لوله‌های داربستی: مهمترین جزء تشکیل دهنده داربست، لوله داربستی است که در اندازه‌های مختلف و در دو نوع درزدار و بدون درز وجود دارد. ضخامت لوله‌ها بین ۳.۵ تا ۵.۵ میلیمتر و قطر آنها ۴۸ میلیمتر است. وزن هر لوله داربستی به اندازه، ضخامت و قطر آن بستگی دارد؛ ضمن اینکه جنس این لوله‌ها از فولاد گالوانیزه بوده و لذا بسیار محکم و مقاوم هستند.
کفشک فلزی: این وسیله برای ثابت نگهداشتن داربست فلزی در بخش پایینی آن نصب می‌شود.
کفشک پایه: کفشک پایه معمولا از جنس چوب تهیه و برای اینکه داربست به ثبات کامل برسد در زیر کفشک فلزی جا گذاشته می‌شود.
مغزی: از این وسیله برای متصل کردن لوله‌های داربست استفاده می‌کنند.
کاور: این قطعه برای پوشاندن محل اتصال لوله‌ها و بست‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بست: بست در انواع مختلف تولید می‌شود و هدف از آن متصل کردن لوله‌های داربستی به همدیگر است.
تخته داربست: از این وسیله برای حرکت کردن کارگران روی داربست استفاده می‌شود. تخته داربست باید محکم، و تخت باشد تا ایمنی کارگران را تامین کند.
جک داربست: این وسیله برای ثابت نگهداشتن سکوی داربست مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نردبان: نردبان فلزی هم از جنس لوله‌های داربست بوده و قابل باز و بسته شدن است. از آن برای انتقال به طبقات بالاتر داربست استفاده می‌شود.
صفحه زیر ستون: این صفحه فلزی به جهت توزیع فشارها و بار ناشی از داربست استفاده می‌شود و هدف از آن جلوگیری از ایجاد فشار بر روی یک ناحیه از داربست است.
سیم: سیم هم یکی دیگر از وسایل تشکیل دهنده داربست به شمار می‌رود که از آن برای محکم کردن تخته‌های داربست به لوله‌ها استفاده می‌شود. جنس سیم باید از فولاد گالوانیزه و محکم باشد.
بالابر: از این ابزار که بسیار هم در ساختمان‌سازی مهم است برای بلند کردن مصالح و ابزار و انتقال آنها به طبقات بالاتر ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
انواع بست‌های داربست فلزی
بست‌های مختلفی به جهت اجرای داربست‌های فلزی وجود دارد که هرکدام برای کاربرد خاصی و برای قسمت‌های مختلف داربست مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- بست قابل تنظیم
بست قابل تنظیم نوعی پایه است که قسمت پایینی لوله داربست متصل شده و به‌واسطه آن می‌توان ارتفاع داربست را کم و زیاد کرد.
- بست شکافدار اتصال
گاهی پیش می‌آید که لوله داربست نیاز به بلندتر شدن داشته باشد. بست شکافدار اتصال برای چنین مواقعی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- بست پیوندی یا زبانه‌ای
بست پیوندی برای اتصال دو لوله داربستی افقی با زاویه نود درجه استفاده می‌شود.
- بست تک‌پیچ
این نوع بست‌ها برای اجرای داربست‌های ساختمانی استفاده نمی‌شوند و عمده استفاده آنها برای داربست‌های کوچک مثل داربست چادر است زیرا مقاومت خیلی زیادی به فشار ندارند.
- بست اچ یا آهن‌گیر
این بست بسیار با مقاومت بالاست. یک سمت آن به لوله داربست و سمت دیگر آن با پیچ بالا به بال تیرآهن فیکس می‌شود؛ به همین سبب به آن بست آهن‌گیر می‌گویند.
- بست متحرک
همانطور که از نام این بست پیداست به هر طرف قابل حرکت بوده و برای گوشه‌ها و زوایا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- بست چهارپیچ
بست چهارپیچ دارای مقاومت بسیار زیادی است و برای دو لوله داربست که به صورت عمود بر هم هستند استفاده می‌شود.
- بست دوپیچ
این نوع بست برای جاهایی که داربست فشار کمتری را تحمل می‌کند استفاده می‌شوند. معمولا این بست‌ها برای کف داربست که به زمین نزدیک است مورد استفاده قرار می‌گیرند.
جمع‌بندی
داربست یک سازه بسیار مهم و ضروری برای پیشبرد کار ساختمان‌سازی به شمار می‌رود. به هنگام اجرای داربست فلزی می‌بایست تمام مشخصات فنی آن مورد توجه قرار گیرد. باید توجه داشت که هر نوع داربست با هر نوع کاربردی نیازمند لوله‌های داربست با مشخصات فنی متفاوت است. به عنوان مثال برای ساختمان‌های بسیار بلند باید از لوله‌های داربستی سنگین بدون درز استفاده شود زیرا داربست این نوع ساختمان‌ها وزن و فشار زیادی را متحمل می‌شود.